Παλαιά Μουσική

Η χρονολογία ανέγερσης του κτιρίου δεν είναι ακριβής, πιθανολογείται όμως στις αρχές του 16ου αιώνα. Είναι χτισμένο στην αρχή της χερσονήσου, μέσα στο κάστρο με πανοραμική άποψη- συνήθεις τοποθεσίες ανέγερσης τεμένων. Ακριβώς δίπλα υπήρχε μεντρεσές (ιεροδιδασκαλείο), σήμερα στεγάζεται ένα άτυπο λαογραφικό Μουσείο του Εξωραϊστικού συλλόγου της περιοχής.

Ο μαχαλάς Χαλίλ Μπέη αναφέρεται σε φορολογικό κατάστιχο του 1569 (η επικράτεια είναι άγνωστη), κατά συνέπεια το τζαμί πρέπει να κτίστηκε την περίοδο της "εισβολής" ισλαμικών στοιχείων.

Στη θέση του τζαμιού του Χαλίλ μπέη προϋπήρχε, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα και την προφορική παράδοση, η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Δεν γνωρίζουμε βέβαια αν εξακολουθούσε να υφίσταται το κτίσμα της μετά την κατάληψη της Χριστούπολης, αν ήταν εν χρήσει, και αν κατά συνέπεια στο μέρος αυτό υπήρχε μέχρι τις αρχές του 16ου αιώνα χριστιανική συνοικία. Πάντως κατά τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας ήταν σύνηθες φαινόμενο η ανέγερση τζαμιών στη θέση εκκλησιών ή η μετατροπή εκκλησιών σε τζαμιά, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι θρησκευτικές ανάγκες των νέων κατοίκων των πόλεων.

Στην προκειμένη περίπτωση το πιο πιθανό είναι ότι αρχικά ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος και ότι στην ίδια θέση κτίστηκε αργότερα το υφιστάμενο τζαμί. Στο χώρο αυτό, πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες της 12ης Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων αποκάλυψαν το πρώτο χριστιανικό λατρευτικό κτίσμα της περίκλειστης πόλης (είναι ορατό από το γυάλινο δάπεδο του τζαμιού), καθώς και ένα μικρό νεκροταφείο της βυζαντινής περιόδου.

Το τζαμί αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου συγκροτήματος που περιλάμβανε και μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο, με οκτώ δωμάτια για τους μαθητές), ο οποίος επίσης έχει σωθεί σε καλή κατάσταση. Στις αρχές του 20ού αιώνα μέσα στο συγκρότημα λειτούργησε και σχολείο κοριτσιών, πρώτης βαθμίδας.

Με την έλευση των προσφύγων στο τζαμί και στα μικρά δωματιάκια του μεντρεσέ εγκαταστάθηκαν προσφυγικές οικογένειες για πολλές δεκαετίες. Την περίοδο 1930 – 1940 στο τζαμί στεγαζόταν η Φιλαρμονική του Δήμου και έτσι απέκτησε την επωνυμία «Τζαμί της Μουσικής». Την ίδια περίοδο πρέπει να κατεδαφίστηκε ο τοίχος περίφραξης του θρησκευτικού κτίσματος κι έτσι δημιουργήθηκε το σημερινό μικρό πλάτωμα. Ο μιναρές γκρεμίστηκε κατά τη δεκαετία του 1950.

Μετά τις εργασίες αναστήλωσης και διαμόρφωσης που υλοποίησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων και ο Δήμος Καβάλας, ο χώρος έχει καταστεί επισκέψιμος και χρησιμοποιείται για ποικίλες εκθέσεις και εκδηλώσεις, τόσο εντός του κτίσματος όσο και στον προαύλιο χώρο. Στις εγκαταστάσεις του μεντρεσέ φιλοξενούνται λαογραφικές συλλογές, κοινωνικές υπηρεσίες αλλά και ο Εξωραϊστικός πολιτιστικός σύλλογος της συνοικίας της Παναγίας «Το Κάστρο».

Ένα σύγχρονο μουσείο που αναβαθμίζει ακόμα περισσότερο την πόλη μας και θα στεγάσει επιπλεον εκθεσεις εκδηλωσεις και αλλα πολιτιστικα δρωμενα που θα αναπτύξουν τη πολιτιστική συνείδηση των πολιτών !